Forseti Íslands - ekki þörf á stjórnarskrárbreytingu?

 Forseti Íslands setti fram þá skoðun á viðtali á sunnudaginn að fjölmiðlalögin hefðu verið óþörf. Það sýndi að ýmsir fréttaþættir og blöð hefðu ekki náð fram að ganga. Þess vegna  gæti hann sagt að neitun undirskriftar fjölmiðlalaga hefðu verið rétt. Þá taldi hann stjórnarskrána hafa virkað vel og eins og ætlast er til. Það sýndu störf stjórnarskrárnefndar þar sem ekki hefði náðst samstaða um breytingar. Enginn hefur vanmetið stjórnarskrána.

Hún er engu að síður samin í samfélagi með önnur viðmið að sumu leyti heldur en í dag. Þrátt fyrir 71. gr. stjórnarskár um prentfrelsi með ábyrgð á  orðum fyrir dómi, að aldrei  megi skerða prentfrelsi, þá er hún samin þegar nútíma fjölmiðlar í myndum og máli eru ekki til staðar. Nútíma fjölmiðlar eru miklu meira skoðanmyndandi. Má segja að kosningabarátta sé komin að stórun hluta í fjölmiðla. Þessi staða kallar á nýja hugsun þar sem þörf er á fjölmiðlalögum með bakland í stjórnarskrá sem ekki er til staðar í núverandi stjórnarskrá. Breyta þarf koningalögum t.d. þannig að forsetinn hafi meirihluta kjósenda á bak við sig eftir tvennar kosningar eða hann þurfi 75% fylgi í fyrri kosningu.

Það mun sennilega gera fjölmiðlum erfiðara fyrir með sjálfskipaða álitsgjafa og fjármagn, til að stýra kosningabaráttunni. Ekki verður fram hjá því horft að fjölmiðlar með fjársterkum fyrirtækjum munu reyna að beita áhrifum sínum. Slíkar kosningar gætu haft þau áhrif að kosning forsetans yrði meira og minna pólitísk. Staða hans sem sameingingartákn yrði ekki lengur til staðar.Undirrituð fylgdist nokkuð með umræðum á Alþingi um umrætt fjölmiðlafrumvarp. Umræðurnar einkenndust mjög af heift út í þáverandi ríkistjórn. Virtist ekki síður vera markmiðið að koma henni frá en að hafna fjömiðlalögunum. Umræðan var vel studd með tilheyrandi fjölmiðlafári.

Ef gert er ráð fyrir neitunarvaldi forseta þarf að skýra það hlutverk betur og með hvaða hætti hann setur slíkt vald fram. Samkvæmt tilkipun nr. 82, 1943 er það forseti sem kveður ríkisráð til fundar. Er það venjulega samkvæmt tillögu forsætisráðherra. En einnig getur forseti kvatt ríkisráð til fundar af sjálfsdáðum (bls 37, Gunnar G Schram). Eðlilegt hefði verið að forsetinn hefði sýnt ríkisstjórn Íslands þá virðingu að kalla saman ríkisráðsfund og skýrt þar fyrst frá ákvörðun sinni með formlegum hætti.Stað þess hélt hann blaðamanna fund í beinni útsendingu til útskýringar máli sínu í andrúmslofti þar sem skoðanir voru mjög skiptar.

Að mati undirritaðra  má það teljast vafasamt að forsetinn héldi blaðamannafund  í  ljósi harkalegra umræðna með tilheyrandi fjölmiðalfári; þegar  andrúmsloftið í þjóðfélaginu var  meira í ljósi tilfinninga en með rökrænum hætti. Má segja að með því hafi forsetinn  með óbeinum hætti orðið til þess að hlutleysi hans sem forseta orki tvímælis?

Morgunblaðið greinir frá viðhorfum stjórnmálamanna til umrædds viðtals forsetans í dag. Ingibjörg Sólrún afsakar forsetann með því að hann hafi talaða í gamnsömum tón og ekki þurfi að taka mikið mark á þeim. Forsetinn var ekki í viðtali í spaugstofunni heldur var hann að skýra afstöðu sína fyrir þjóðinn. Slík afstaða formanns  stjórnmálaflokks hlýtur að teljast ábyrgðarlaus skilaboð til flokksmanna,  "að forsetinn sé bara að gera gamni sínu”.   

Yfirlýsing formanns Framsóknar var af öðrum toga:“ Forseti  Íslands er hafinn yfir deilur og dægurmál og ég vil bregðast vð í samræmi við þetta,” sagði Jón Sigurðsson formaður Framsóknar.” Ég get aðeins sagt, sem íslenskur þegn, að ýmsar skilgreiningar og stjórnlagaskýringar núverandi forseta Íslanda í sjónvarpsviðtali um helgina komu mér mjög á óvart og ég hef ekki heyrt þær eða séð fyrr."

Íslenskir þegnar í landinu eiga rétt til, að  skilgreiningar og stjórnlagaskýringar um embætti forseta Íslands skuli vera með skýrum og ótvíræðum hætti. Til þess þarf breytingar á stjórnarskránni sem allra fyrst!